بینامتنیت قرآنی و روایی در شعر دعبل خزاعی

Authors

قاسم مختاری

ابراهیم ابراهیمی

abstract

بینامتنیت (intertextuality) از جمله گرایش­های نقد جدید می­باشد که به ارتباط و تعامل بین متون می­پردازد؛ بر اساس این نظریه، هیچ متنی خودبسنده نیست و آثار ادبی در تعامل با یکدیگر می­باشند. بر طبق این نظریه، متون و گویندگان آن ها متأثر از یکدیگر بوده و آگاهانه و یا ناخودآگاه از سرچشمه­های ادبی و فکری یکدیگر بهره جسته­اند. این نظریه در حوزه­ی ادبیات ملل بازتاب و کارکردی غیرقابل انکار دارد؛ چرا که عرصه­ی ادبیات، نقطه تلاقی افکار و اندیشه­هاست و شاهکارهای ادبی هر ملتی پیوسته مورد تقلید و تأثر گویندگان و سرایندگان هر دوره است.  متون دینی از جمله منابعی است که ادیبان مسلمان از آن بهره ی بسیار برده­اند. قرآن کریم شاخص­ترین و مهم ترین این متون می­باشد که جنبه­های ادبی و بلاغی آن در کنار مفاهیم و آموزه­های اخلاقی آن موجب شده است تا جایگاه ویژه­ای در میان ادیبان مسلمان بیابد. آنان همواره با سرچشمه­­ی زلال قرآن و مفاهیم والای آن مأنوس بوده­اند و مضامین قرآنی را به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در آثار خود بازتاب داده­اند؛ از جمله­ی آنان، شاعر متعهد و برجسته­ی شیعی، دعبل خزاعی می­باشد که شعر و زندگی خود را وقف دفاع از اهل بیت پیامبر (ص)، گسترش آرمان­های تشیع و نشر فرهنگ قرآن و حدیث، با زبان شعر کرد.  روابط بینامتنی قرآن کریم با اشعار دعبل به گونه ای زیبا و هماهنگ صورت پذیرفته است. این شاعر شهیر شیعه از آیات قرآن و احادیث شریف نبوی در اشعارش بهره ی فراوانی برده و ژرفای این تأثیرپذیری لفظی و معنوی در اشعارش کاملاً نمایان است. در واقع شاعر، زبان شعریش را با زبان آراسته ی قرآن و أحادیث زینت داده است. شکل بینامتنی اشعار دعبل با قرآن و أحادیث، از نوع بینامتنی مستقیم یا آشکار و روابط میان آن بیش تر از نوع نفی جزئی (اجترار) و گاه نفی متوازی (امتصاص) می­باشد.  این جستار به بررسی شعر دعبل خزاعی از منظر روابط بینامتنی می­پردازد و پس از ارزیابی اشعار وی بر اساس اصول و قواعد این نظریه، بر آن است تا تأثیرپذیری وی از آیات و روایات را تبیین کند.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

سبک‌شناسی قصاید فخری دعبل خزاعی

سبک‌شناسی رهیافتی نقادانه است که از یافته‌های علوم مختلف ادبی و زبانی بهره می‌گیرد و سعی در روشن ساختن سطح فکری متن دارد. ازاین رو، رابطة سبک‌شناسی با دیگر علوم ادبی، رابطة دوسویه و تعاملگرانه است. سبک‌شناسی می‌کوشد از تحلیل کوچک‌ترین واحدهای زبانی شروع کند و به کلان لایه‌ها برسد. پژوهش حاضر در پی آن است که اشعار فخری دعبل خزاعی را که یکی از بزرگ‌ترین شاعران متعهد شیعه است، از ر...

full text

بینامتنیت قرآنی در شعر مقاومت ابراهیم طوقان

یکی از رویکردهایی که در گرایش نقد جدید به آن توجه می‌شود، رویکرد بینامتنیت است. ادبیات معاصر عربی مجموعه‌ای از مفاهیم نو را از ادبیات غرب گرفته که در زبان عربی تناص نام دارد. بینامتنی دیدگاهی است که برای مطالعه عمیق‌تر متن ادبی و دست‌یابی به ناگفته‌های آن به کار می‌رود. قرآن کریم یکی از متن‌هایی است که سروده‌های بسیاری از شاعران با آن پیوندی ناگسستنی دارد؛ برای نمونه می‌توان از شعر ابراهیم طوقا...

full text

بینامتنیت قرآنی در شعر ایلیا ابوماضی

  زندگی موضوعی اساسی و هدفمند پنداشتن آن از آموزه­های ادیان الهی است. قرآن کریم توجه زیادی به مسأله­ی زندگیِ مطلوب و معنی­دار بودن آن داشته و در آیات بسیاری زندگی انسان را امری غایتمند معرفی کرده است. قرآن زندگی این جهانی انسان را واقعیتی در خور تأمل و در ارتباط تنگاتنگ با آخرت پنداشته است. مکتب اسلام به عکس سایر مکاتب فکری، هدف­های مادّی و معنوی زندگی را توأمان و برای به کمال رساندن انسان­ها لحا...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
فصلنامه پژوهش های ادبی - قرآنی

Publisher: دانشگاه اراک

ISSN 2345-2234

volume 1

issue 1 2013

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023